Retaule glèisa de Santa Maria d'Arties

Ua des jòies deth nòste patrimòni (foto: Núria Puyol)

Era mòla de Betren

Eth passat dia 22 de seteme presentàuem ena sala sociau de Betren eth projècte de reabilitacion dera Mòla de Betren. Un projècte qu'a passat ans perdut enes calaishi e qu'ara, gràcies ar esfòrç e perseverància d'aguest govèrn, que prometec en sòn moment amiar-lo entà dauant, ei dejà ua realitat.

Resulte fòrça gratificant assistir a actes coma eth d'aguesta presentacion, damb persones coneishudes, amics, gent restacada ara mia infància e encara mès s'era rason ei entà possar definitivament un projècte fòrça reclamat pes "mortièrs" pendent fòrça temps, tàs qu'aguesta mòla ei un des pògui elements deth passat encara en pè, que les rebrembe part dera sua istòria. Ei donc aguest un d'aqueri moments que me rebrembe per qué decidí pujar en aguest trèn, pr'amor qu'aquera istòria ei tanben un shinhau mia.

Còth de Baretja

Rasons e despropòsits

A prumèrs der ostiu qu’acabe mos deishaue Robert Lafont (1923-2009), lingüista, escrivan, istoriador e occitanista peth dessús de tot. Ua pèrta irremplaçabla entath mon occitan e de ben segur entath conjunt dera umanitat.

Ath delà, en mes d’agost se celebraue eth 56au aniversari dera mòrt de Simone Weil, coneishuda en sòn temps coma “intelectuau de quèrres”.

Andús personatges, e per rasons diuèrses, èren plan grani coneishedors d’Occitània, deth sòn passat e dera sua realitat.

Weil siguec ua defensora des valors dera civilizacion occitana e, a trauèrs des sòns escrits, mos ajude a descurbir-ne er anma e er esperit e era importància e valor qu’auec entà Euròpa. En tot parlar dera “Crotzada des albigesi” didie: “Euròpa non a tornat a trapar jamès en madeish grad era libertat espirituau perduda pr’amor d’aguesta guèrra […] Mès es armes estrangères impausèren era repression, e era concepcion de libertat espirituau qu’en aqueth moment moric e ja non ressucitèc jamès”.

En un article fòrça interessant de Feliciano Fidalgo, publicat en diari El País, eth 9/09/1979 “El despertar cultural de Occitania”, Lafont hè ua radiografia fòrça encertada dera situacion lingüistica e sociau dera realitat occitana dera epòca, situacion fòrça similara ara actuau.

Ena epòca dera publicacion d’aguest article se parlaue dejà qu’era reconquèsta dera unitat dera lengua ère un punt de partida clau entath resorgiment deth movement occitanista. Totun, e malurosament, vint ans dempús aguesta unitat ei encara fòrça luenh d’artenher-se pr’amor dera complexitat sociau e economica d’Occitània, despartida en tres estats diferents qu’an diferents nivèus de reconeishement dera lengua (França non a signat era Carta des Lengües Minoritàries).

Ei en Aran a on er occitan a artenhut era maxima consideracion legau e institucionau e gràcies ara aprovacion der Estatut d’Autonomia de Catalonha de 2006 ei tanben oficiau en Catalonha. Era logica e era sensatesa amien a pensar qu’aguesta oficialitat e nau estatus dera lengua en Catalonha hè referéncia ara lengua pròpria d’Aran, o occitan d’Aran o aranés (tant ei, eth nòm non hè era causa), pr’amor qu’aguest ei er unic territòri de Catalonha a on er occitan i é present a trauèrs der aranés. Totun resulte preocupant constatar era existéncia de veus que discrèpen sus aguest ahèr en tot interpretar de manèra interessada eth tèxte estatutari.

Atau donc assistim ath neishement de naui messies qu’an prenut coma estandart era idèa d’amiar a Occitània entà un futur esplendorós en tot emplegar era unitat dera lengua occitana coma dògma de fe. Ua unitat tristament inexistenta actuaument qu’a d’arribar a trauèrs deth consens de toti es utilizadors dera lengua e qu’a de nèisher dera pròpria Occitània, damb toti aqueri supòrts que siguen de besonh e que plan segur seràn ben recebudi, e on Aran pensi qu’a un papèr destacat.

Aran a d’esdevier era clau de vòuta qu’ajude a vertebrar ua lengua e ua cultura que tanben li son pròpries, e que dempús d’auer demorat pendent sègles perdudes en desbrembe, son emplegades ara coma desencusa entà desvolopar ua faussa militància qu'arren a que veir damb era qué prebotjauen es grani pensaires coma Lafont.

Recuperar er esperit deth qué parle Weil ei de ben segur trabalh des occitans, mès tanben dera pròpria Catalonha e d’Euròpa, qu’an d’ajudar-mos a seguir eth camin, mès non pas mercar-lo.