Bon Nadau

Coeréncia se vos platz!

Ei cèrtament susprenent, lèu lèu incongruent çò que pòt arribar a passar s'era lei de vegueries de Catalonha ei aprovada.
Er Estatut d'Autonomia de 2006 dedique diuèrsi articles ara Val d'Aran e, entre d'auti, eth sòn article 11 ditz: "Aquest Estatut reconeix, empara i respecta aquesta singularitat i reconeix l'Aran com a entitat territorial singular dins de Catalunya, la qual és objecte d'una particular protecció per mitjà d'un règim jurídic especial".

Dies endarrèr se presentaue en Aran er Avantprojècte de Lei der Aranés, prebotjat pera Generalitat de Catalonha e desvolopat pera Secretaria de Politica Lingüistica, en mans d'ERC. Aguest hèt, de grana trascendéncia entara nòsta lengua que, per prumèr viatge ena istòria compdarà damb ua lei que ne garantirà er usatge e eth foment e qu'ajudarà a amendrir eth deficit de recorsi qu'a er aranés, amassa damb eth reconeishement que plantege er Estatut...coma encaishen ena naua division territoriau de Catalonha, a on Aran passarie a formar part, coma un territòri mès, dera vegueria der "Alt Pirineu i Aran"? A on quede eth reconeishement der Estatut?
Cèrtament susprenent e fòrça preocupant. E digui preocupant pr'amor que, se prenem en consideracion qu'eth partit politic ath capdauant deth departament de governacion dera Generalitat (qu'ei qui prebotge era lei de vegueries) ei tanben ERC, eth madeish que prebotge era Lei der Aranés, mos trobam deuant, se mès non, d'ua incongruéncia destacabla.
Demorem qu'era coeréncia e era responsabilitat passen dauant des interèssi partidistes e amien as qui prebotgen aguesta lei a respectar es drets legitims dera Val d'Aran e des sòns ciutadans, entà non balhar ua imatge d'incoeréncia e insolvéncia sociau e politica per part d'aqueri que negarien a Aran aquerò qu'eri madeishi reclamen insistentament a Madrid.

Comunicat de premsa d'Unitat d'Aran respècte era lei de Vegueries

Hopenhague??

Ei trist. Non me ven tath cap un aute calificatiu...era 15au conferéncia mondiau sus eth cambi climatic s'a acabat damb un acòrd de minims, barrat en darrèr moment entà sauvar es aparences e que non fixe tanpòc objectius entara reduccion d'emisions. Un acòrd injust, non vinculant e sense ambicion que demòstre qu'eth mon encara non a entenut qu'eth sòn pervier, eth nòste pervier e eth des futures generacions passe per arténher un consens mondiau. Totun aguest consens dificilament arribarà en tot es desquilibris sociaus e economics existisquen, en tot parlegam encara de 3au mon e de païsi emergents veigui impossible qu'aqueth acòrd arribe. Per non parlar deth papèr dera ONU en tot aguest procès, que damb aguest nau fracàs a certificat era sua incapacitat entà auançar, un aute còp, en consens internacionau.

Begós

Lei der aranés

A gessut a exposicion publica er Avantprojècte de Lei der Aranés, prebotjat per govèrn dera Generalitat. Aguesta lei, que se presentarà en Aran eth dijaus dia 10 de deseme entàs 19'00 ores ena sedença deth Conselh Generau, ei un pas de grana trascendéncia entara nòsta lengua pr'amor que, per prumèr viatge ena istòria, compdaram damb ua lei pròpia entar aranés.

Desdeth govèrn d'Aran auem collaborat de manèra intensa damb era Secretaria de Politica Lingüistica dera Generalitat en arténher un tèxte qu'auesse eth maxim consens possible. Totun, tanben cau díder que, en procès parlamentari que s'encete, eth Conselh Generau presentarà tanben esmenes ad agues tèxte pr'amor qu'èm convençudi qu'era nòsta lengua pròpia a de besonh garantir eth sòn futur a trauèrs dera melhora des recorsi e deth reconeishement autant competenciau coma oficiau.

Èm donc en un moment de gran significat istoric qu'a de representar un punt d'inflexion entath pervier der aranés. Sigam donc optimistes, a despièch d'actituds coma era deth PP damb eth sòns recorsi d'inconstitucionalitat autant tar Estatut de Catalonha (que de prosperar meterie en perilh era oficialitat der aranés) coma tara Lei d'Eduacion de Catalonha, ena qué dirèctament, an recorrit qu'er aranés sigue era lengua dera escòla, hèt qu'ei atau desde hè 25 ans. En tot cas, e tot e era estretor de mires e manca de responsabilitat dera dreta mès recalcitranta, voi pensar qu'era sensatesa e eth dret a qu'era lengua pogue demorar viua, siguen peth dessús de tot açò. Sigue coma sigue ei ua bona notícia.

COMÈDIA

Hè fòrça dies que non vau entath cinèma...era vertat ei que me hè dò auer perdut era abituda e me cau sajar de reprener-la. Eth cine a era capacitat de hèr-mos a víuer aventures, mos hè a arrir, plorar...per ua estona desbrembam es nòstes penes entà deishar-mos portar pera màgia dera pantalha. Totun es darrères setmanes è podut veir ua pellicula que m'a sosprenut fòrça, sustot peth guion, pòc trabalhat e sense massa substància. Ben, è de díder que se tracte mès lèu d'ua "TV movie" de sèrie B damb actors amateurs e un pressupòst fòrça redusit. En fin, Convergéncia Democratica Aranesa protagonize aguest film en qué, a trauèrs de mieges vertats, manipulacions e mentides, sage de convéncer as ciutadans e ciutadanes d'un petit país nomentat Aran des males intencions deth govèrn d'aguest país sus un malefic "Plan Director", que preten, segontes prediquen es protagonistes, panar es "drets legitims" d'aguesti ciutadans entà decidir sus eth sòn territòri. Un guion coma didia hloish en contengut e en desvolopament, fòrça repetitiu e sense aportar arren de nau, mès enlà de cèrta suspresa ar espectador que demoraue un cèrt grad de responsabilitat e maduresa des guionistes ara ora d'escríuer era trama. Resulte pòc creïble, a non èster qu'er espectador partisque dera basa, coma hèn es protagonistes, qu'es ciutadans deth petit país son uns ignorants incapables d'interpretar uns simples mapes e compréner ua sèrie de documents, ath delà d'auer un shinhau de memòria istorica entà plaçar a cadun en lòc qu'aucupaue uns ans endarrèr. Pòc credible e un shinhau frustrant quan ua demore cèrta qualitat ena retòrica e bèth shinhau de sensatesa, aumens, d'aqueri que pendent dotze ans an auut er aunor d'escríuer eth guion dera nòsta societat.

Un conselh as guionistes: sagen vostés de contactar damb Amenábar, ara ven d'estrear "Agora" e pensi qu'ei mès desvagat entà dar-les un còp de man, o se mès non entà orientar-les entàs pròplèu espectacles que volguen estrear.

OCTOBRE

Aguest mes qu'acabe a estat farcit d'eveniments plan interessants e que de ben segur meriten ues linhes en aguest blog.

A prumèrs de mes se celebraue en Aran un acte laguens deth projècte "Catalunya Causa Comuna. Conferència Oberta"que jos eth titol "Quin Futur entà Aran? Reflexions e prepauses dera societat aranesa" amassèc a diuèrsi representants dera nòsta societat entà establir un debat sus eth futur des diuèrsi encastres deth país (sociaus, economics, educatius...).

Siguec un acte plan interessant que compdèc damb era preséncia de Raimon Obiols, cara visible d'aguest projècte, que demostrèc que Aran compde damb persones disposades a debàter sus eth futur deth nòste país, ciutadans as que les preocupe era societat a on viuen. Era "Conferència Oberta" vò èster un espaci entath debat sus eth futur que volem entara nòsta societat e entà establir naui procedements de relacion entre era societat e era politica, pr'amor qu'enes darrèri tempsi a quedat dejà demostrat qu'ei de besonh renauir-les. Coma ben ditz eth madeish Obiols: "volem parlar damb toti aqueri que volguen parlar damb nosati". En aguest sens voi arregraïr a toti es participants en acte era sua collaboracion, fòrça especiaument ad aqueri que i participèren damb es sues ponéncies (documents que traparatz ena web).

Un aute des actes importants d'aguest mes a estat era manifestacion deth passat dia 24 en Carcassona en favor der occitan. 25.000 persones, entre es quaus èrem ua cinquantia d'aranesi, mos trapèrem en Carcassona entà hèr a sénter, sustot deuant deth govèrn francés, era veu d'ua lengua que se trape en un moment de grana feblesa. Ua feblesa que ven determinada per sègles d'opression chauvinista qu'a propiciat qu'es pròpris occitans agen ara de cercar ua huelha de rota comuna qu'ajude ara lengua e ara identitat a subervíuer en aguest mon globau. Totun siguec reconfortant comprovar qu'Occitània encara alende e que per sòrt eth futur encara ei per escríuer, un futur que demane de consens, coeréncia e responsabilitat de toti, persones, administracions e institucions, qu'an e auem era obligacion de trabalhar amassa damb er objectiu de deishar as generacions qu'arriben un lòc melhor entà víuer ena sua lengua e en sòn país.

CARCASSONA 2009

Adiu Mercedes

Haydé Mercedes Sosa neishec eth 9 de junhsèga de 1935 en San Miguel de Tucumán (Argentina). Pendent tota era sua trajectòria musicau que durèc seishanta ans, Mercedes (coneishuda en America Latina coma "La Negra") hec a arribar a trauèrs dera musica e dera sua veu tostemp un messatge de compromés sociau. Hemna "de quèrres" patic eth còp d'estat e era repression e auec d'exiliar-se. Mercedes siguec ua des veus mès importants de Latinoamerica e lutèc tostemp pes drets des persones, sustot des que mès ac han de besonh.

Mercedes Sosa moric ager victima d'ua malautia, se n'a anat donc un referent dera musica latina, e encara mès, se n'a anat ua lutadora. Un exemple mès qu'exprèsse qu'era cultura , era musica en aguest cas, ei un esturment de luta pera igualtat sociau.

Actuacion de Mercedes Sosa

Retaule glèisa de Santa Maria d'Arties

Ua des jòies deth nòste patrimòni (foto: Núria Puyol)

Era mòla de Betren

Eth passat dia 22 de seteme presentàuem ena sala sociau de Betren eth projècte de reabilitacion dera Mòla de Betren. Un projècte qu'a passat ans perdut enes calaishi e qu'ara, gràcies ar esfòrç e perseverància d'aguest govèrn, que prometec en sòn moment amiar-lo entà dauant, ei dejà ua realitat.

Resulte fòrça gratificant assistir a actes coma eth d'aguesta presentacion, damb persones coneishudes, amics, gent restacada ara mia infància e encara mès s'era rason ei entà possar definitivament un projècte fòrça reclamat pes "mortièrs" pendent fòrça temps, tàs qu'aguesta mòla ei un des pògui elements deth passat encara en pè, que les rebrembe part dera sua istòria. Ei donc aguest un d'aqueri moments que me rebrembe per qué decidí pujar en aguest trèn, pr'amor qu'aquera istòria ei tanben un shinhau mia.

Còth de Baretja

Rasons e despropòsits

A prumèrs der ostiu qu’acabe mos deishaue Robert Lafont (1923-2009), lingüista, escrivan, istoriador e occitanista peth dessús de tot. Ua pèrta irremplaçabla entath mon occitan e de ben segur entath conjunt dera umanitat.

Ath delà, en mes d’agost se celebraue eth 56au aniversari dera mòrt de Simone Weil, coneishuda en sòn temps coma “intelectuau de quèrres”.

Andús personatges, e per rasons diuèrses, èren plan grani coneishedors d’Occitània, deth sòn passat e dera sua realitat.

Weil siguec ua defensora des valors dera civilizacion occitana e, a trauèrs des sòns escrits, mos ajude a descurbir-ne er anma e er esperit e era importància e valor qu’auec entà Euròpa. En tot parlar dera “Crotzada des albigesi” didie: “Euròpa non a tornat a trapar jamès en madeish grad era libertat espirituau perduda pr’amor d’aguesta guèrra […] Mès es armes estrangères impausèren era repression, e era concepcion de libertat espirituau qu’en aqueth moment moric e ja non ressucitèc jamès”.

En un article fòrça interessant de Feliciano Fidalgo, publicat en diari El País, eth 9/09/1979 “El despertar cultural de Occitania”, Lafont hè ua radiografia fòrça encertada dera situacion lingüistica e sociau dera realitat occitana dera epòca, situacion fòrça similara ara actuau.

Ena epòca dera publicacion d’aguest article se parlaue dejà qu’era reconquèsta dera unitat dera lengua ère un punt de partida clau entath resorgiment deth movement occitanista. Totun, e malurosament, vint ans dempús aguesta unitat ei encara fòrça luenh d’artenher-se pr’amor dera complexitat sociau e economica d’Occitània, despartida en tres estats diferents qu’an diferents nivèus de reconeishement dera lengua (França non a signat era Carta des Lengües Minoritàries).

Ei en Aran a on er occitan a artenhut era maxima consideracion legau e institucionau e gràcies ara aprovacion der Estatut d’Autonomia de Catalonha de 2006 ei tanben oficiau en Catalonha. Era logica e era sensatesa amien a pensar qu’aguesta oficialitat e nau estatus dera lengua en Catalonha hè referéncia ara lengua pròpria d’Aran, o occitan d’Aran o aranés (tant ei, eth nòm non hè era causa), pr’amor qu’aguest ei er unic territòri de Catalonha a on er occitan i é present a trauèrs der aranés. Totun resulte preocupant constatar era existéncia de veus que discrèpen sus aguest ahèr en tot interpretar de manèra interessada eth tèxte estatutari.

Atau donc assistim ath neishement de naui messies qu’an prenut coma estandart era idèa d’amiar a Occitània entà un futur esplendorós en tot emplegar era unitat dera lengua occitana coma dògma de fe. Ua unitat tristament inexistenta actuaument qu’a d’arribar a trauèrs deth consens de toti es utilizadors dera lengua e qu’a de nèisher dera pròpria Occitània, damb toti aqueri supòrts que siguen de besonh e que plan segur seràn ben recebudi, e on Aran pensi qu’a un papèr destacat.

Aran a d’esdevier era clau de vòuta qu’ajude a vertebrar ua lengua e ua cultura que tanben li son pròpries, e que dempús d’auer demorat pendent sègles perdudes en desbrembe, son emplegades ara coma desencusa entà desvolopar ua faussa militància qu'arren a que veir damb era qué prebotjauen es grani pensaires coma Lafont.

Recuperar er esperit deth qué parle Weil ei de ben segur trabalh des occitans, mès tanben dera pròpria Catalonha e d’Euròpa, qu’an d’ajudar-mos a seguir eth camin, mès non pas mercar-lo.

aecc junior

25 ANS D’ESCÒLA ARANESA

Eth passat mes de junh se celebrèc eth 25au aniversari dera Escòla Aranesa, un aniversari qu’a coincidit en temps damb era aprovacion per part deth Parlament de Catalonha dera Lei d’Educacion de Catalonha. Dus hèts de grana trascendéncia entara nòsta societat e entara lengua pròpria d’Aran.

Eth Conselh Generau d’Aran organizèc eth dia 19 de junh un acte de celebracion d’aguest 25au aniversari entà manifestar, a tot eth sector educatiu aranés e ara societat en generau, eth supòrt, reconeishement e arregraïment dera maxima institucion aranesa a toti es mèstres dera Val d’Aran, que sense cap de dubte an estat eth motor mès important damb eth qu’a compdat er aranés entà arribar enquiath moment present. Mèstres que pendent vint-e-cinc ans an dedicat desinteressadament ores deth sòn temps liure, damb esfòrç e massa soent damb dificultats, sustot pr’amor dera manca de recorsi economics, a ellaborar tot tipe de materiaus pedagogics en aranés, entà qu’es escolans dera Val d’Aran podéssen tanben apréner ena sua lengua pròpria, atau coma ac hèn es mainatges e mainades de d’auti endrets. Ua escòla qu’a lutat de forma unitària pes sòns drets sociolingüistics e que gràcies ara sua coesion a artenhut grani prètzhèts.

Aguest acte de celebracion compdèc tanben damb era preséncia deth Conselhèr d’Educacion dera Generalitat de Catalonha, qu’ena sua visita entà Aran formalizèc eth supòrt dera pròpria Generalitat ara Escòla Aranesa damb era signatura d’un convèni damb eth Conselh Generau. Un supòrt que se veirà materializat a trauèrs deth madeish Conselh Generau damb eth desplegament d’un projècte d’innovacion educativa basat enes naues tecnologies.

Per un aute costat voleria tanben remercar era importància qu’a entà Aran, e entar aranés, era aprobacion eth passat 1 de junhsèga dera Lei d’Educacion de Catalonha. Aguesta lei, emparada pes grops deth PSC, CiU e ERC, e parciaument per ICV, e que nèish deth compliment d’un des compromesi deth “Pacte d’Entesa”, ei era prumèra lei que remasse era identitat lingüistica pròpria deth sistèma educatiu aranés e que reconeish e consolide es competéncies deth Conselh Generau d’Aran en matèria d’ensenhament dera lengua. Un pas mès, qu’amassa damb era naua Lei de Regim Especiau dera Val d’Aran qu’es grops politics deth Conselh Generau an consensuat, a de balhar a Aran de mès nautes còtes d’autogovèrn e gestion pr’amor qu’èm conscients qu’es membres dera futura societat aranesa an de besonh e meriten ua educacion de qualitat tanben ena sua lengua.

Maria Vergés, Cap de Cultura e Politica Lingüistica deth Conselh Generau d’Aran

Diari Segre (27/07/09)

Resum

Ua activitat lèu lèu frenetica a mercat es darrèri dies deth mes de junh en Conselh Generau d’Aran:

Eth dusau Festivau d’Umor dera programacion “Aran damb Art”, er autrejament des Prèmis 17 de junh e des concorsi literaris (Mn. Condò e Aran de literatura), atau coma deth dusau Concors de Diboish ena Escòla e deth Festivau de Teatre ena escòla; era Hèsta d’Aran e era signatura deth convèni entre eth Conselh Generau e eth Sindic de Grèuges entara creacion dera figura deth Proòm dera Val d’Aran; e era celebracion des 25 ans dera Escòla Aranesa, celebracion ara que assistic eth conselhèr d’eduacion dera Generalitat.
Voleria totun centrar-me brèument en dus d’aguesti actes: es Prèmis 17 de junh e es 25 ans dera Escòla Aranesa.
Era creacion d’uns prèmis nacionaus coma es Prèmis 17 de junh respon ara volontat dera maxima institucion aranesa de reconéisher e arregraïr eth trabalh e esfòrç de membres dera nòsta societat que, damb era sua dedicacion, ajuden a amiar entà deuant eth nòste país. Enguan, ath delà, a estat era pròpria societat aranesa qui a agut era darrèra paraula en tot votar as sòns candidats. Un exercici que demòstre, e atau ac mèrquen es donades de participacion, qu’era nòsta societat ei activa e s’implique enes ahèrs de país.
E en aguesta madeisha linha, era deth reconeishement e arregraïment, eth Conselh Generau a volut hestejar damb tot eth sector educatiu es 25 ans dera Escòla Aranesa. Ua escòla que, gràcies ara volontat e trabalh desinteressat des mèstres dera Val d’Aran, s’a mantengut viua e a estat sense cap dubte eth motor qu’a hèt qu’era lengua pròpria d’Aran age auançat e arribat enquia aué.
Aguest acte de celebracion compdèc damb era preséncia deth conselhèr Maragall, que formalizèc damb era signatura d’un convèni damb eth Conselh Generau, eth supòrt ath sector educatiu aranés. Un supòrt que se materializarà a trauèrs deth Conselh Generau d’Aran damb eth desplegament d’un projècte d’innovacion educativa basat enes naues tecnologies.
E ei qu’aguest govèrn a hèt ua apòsta valenta, e atau ven de demostra’c, entà èster ath cant deth mon educatiu aranés, pr’amor qu’es futurs ciutadans deth nòste país an de besonh es melhors garanties entath sòn desvolopament ath capdauant dera nòsta societat.

Sacrebleu!

Era foto dera setmana. Atau an batiat ara dejà famosa foto dera Bruni e Letizia en tot pujar pes escales dera Zarzuela. Dues “prumères dames” que compartíssen es origens: es dues deishèren es sòns trabalhs (toti dus mediatics) entà formar part, per òbra e gràcia deth sagrat sacrament deth matrimòni, des mès nautes esfères deth podèr reiau e estatau.

Coma hemna, è de díder que compartisqui en grana mesura era indignacion e tanben era preocupacion de fòrça d’auta gent que pense que, s’era imatge mès important dera visita oficiau deth president francés ei era deth cu dera sua senhora e dera princesa espanhòla pujant ues escales, ei que quauquarren i a en Espanha que non marche ben.
Possiblement, çò qu'a estat ua provocacion des diaris ara ora de publicar aguesta foto (dilhèu entà aumentar es ventes d'exemplars en epòca de crisi) a tornat a méter dessús dera taula eth vielh debat deth sexisme.
Ei cèrt,e trist, qu’eth nòste interès non se centre massa soent en hame en mon o enes assassins en sèrie, se non que desvelhe mès espectacion, sense cap de dubte, quin vestit portaue Carla Bruni o se Letizia s’auie hèt era permanent.
E mès trist me semble encara que hemnes coma aguestes, plaçades en ua posicion privilegiada qu’aurie de servir d’estimul e ajudar a crear debat e opinion e a balhar ua cèrta imatge de modernitat des institucions que dirècta o indirèctament representen, siguen unica e exclusivament valorades pes sòns vestits e pientats, hèt ath que tanben eres se prèsten, en tot perpetuar, un viatge mès un estereotip e un papèr totaument passiu qu’as hemnes non mos ajude ne facilite es causes, e en aguest cas en concrèt, tanpòc ajude tad arren ara politica, qu’aué per aué non ei entà massa alegries.

Pèira, papèr o ...

Aguestes darrères setmanes an estat fòrça intenses per çò que hè as ahèrs deth departament de cultura deth Conselh Generau.

Era Comission d’Auviatge aprovaue eth projècte de reabilitacion dera Mòla de Betren, un projècte qu’auie demorat pendent ans enes calaishi e ara, gràcies ara volontat deth govèrn e damb era revision deth projècte iniciau, s’an podut redusir es còsti en un 10% e abantes der ostiu començaràn es òbres tant reclamades pes vesins de Betren. Uns vesins qu’an vist an darrèr d’an coma aqueth edifici, cargat dera istòria recenta deth pòble, perdie es parets a bocins e, damb eres, bocins tanben dera memòria des mortièrs.

Uns dies dempús, presentàuem ena sedença deth Conselh eth recuelh de tèxtes literaris en aranés “De bon liéger” qu’a editat eth departament de Cultura e Politica Lingüistica deth Conselh damb motiu dera celebracion deth dia de Sant Jòrdi. Siguec un acte fòrça agradable e compdèc damb era participacion de bèri uns des autors.

È de díder, en tot prener-me era libertat de prescindir per un moment dera modèstia, qu’ei reconfortant comprovar dempús de lèu dus ans en govèrn d’Aran, e a despièch dera desesperant e injusta manca de recorsi, era quantitat tanplan remercabla de publicacions en aranés que s’an amiat entà deuant: era colleccion de condes infantils, “Pepita Caubet”, dera que portam dus numèros publicadi e dera qué, en brèu, gesseràn ara lum tres numèros mès; era colleccion de classics reviradi deth catalan “Solitud”, e “Ací que repòse Navares, e d’autes narracions mexicanes” que gràcies ara Editoriau Pagès e ara Institucion des Letres Catalanes lèu compdarà damb ua auta nauetat; era colleccion de literatura juvenil que premanim e que veirà era lum abantes dera tardor; era publicacion des òbres guanhadores des XIVau e XV Mn. Condò Sambeat e Vau e VIau Aran de literatura; era edicion deth recuelh de poesies d’autors deth país “Aran en vèrs” que se publiquèc damb motiu dera Hèsta d’Aran 2008 e d’auti libres e recuelhs, coma eth catalòg dera exposicion “Aran clavis regni” o era revista infantila “Papagai”. E ara fin dera setmana ua plan bona noticia: ua aranesa, Tòni Escala, recebec eth VIIIau Prèmi Raconte en Occitan pera sua òbra “Hered”, per tant en pòc de temps auram un aute libre en aranés en mercat.

Era presentacion deth Festivau de Jazz de Sant Gaudens en Aran, en tot encetar ua dinamica de collaboracion damb Comenges en matèria culturau, o era lectura populara ena plaça deth monument ara lengua qu’amassa damb eth collectiu Lengua Viua organizèrem eth dia de Sant Jòrdi, son ua pròva dera grana activitat que desvolope eth Conselh Generau d’Aran en cultura e lengua. Totun, semble, qu’encara n’i a que non son contenti, inclús n’i a que diden qu’aguest Govèrn sonque è causes “tara cultura”. Serà que jamès plò a gust de toti. En tot cas, vos pogui assegurar que nosati seguiram trabalhant damb era madeisha illusion e eficàcia, e vosati poderatz hèr “era pròva deth coton” en pògui mesi, un viatge artenhudi es dus ans de govèrn e comprovar alavetz qué s’a hèt, de mès e de mens, peth país e pera gent que i demore.

LIBERTÉ (Paul Eluard)

Sur mes cahiers d'écolier
Sur mon pupitre et les arbres
Sur le sable sur la neige
J'écris ton nom

Sur toutes les pages lues
Sur toutes les pages blanches
Pierre sang papier ou cendre
J'écris ton nom

Sur les images dorées
Sur les armes des guerriers
Sur la couronne des rois
J'écris ton nom

Sur la jungle et le désert
Sur les nids sur les genêts
Sur l'écho de mon enfance
J'écris ton nom

Sur les merveilles des nuits
Sur le pain blanc des journées
Sur les saisons fiancées
J'écris ton nom

Sur tous mes chiffons d'azur
Sur l'étang soleil moisi
Sur le lac lune vivante
J'écris ton nom

Sur les champs sur l'horizon
Sur les ailes des oiseaux
Et sur le moulin des ombres
J'écris ton nom

Sur chaque bouffée d'aurore
Sur la mer sur les bateaux
Sur la montagne démente
J'écris ton nom

Sur la mousse des nuages
Sur les sueurs de l'orage
Sur la pluie épaisse et fade
J'écris ton nom

Sur la vitre des surprises
Sur les lèvres attentives
Bien au-dessus du silence
J'écris ton nom

Sur mes refuges détruits
Sur mes phares écroulés
Sur les murs de mon ennui
J'écris ton nom

Sur l'absence sans désirs
Sur la solitude nue
Sur les marches de la mort
J'écris ton nom

Sur la santé revenue
Sur le risque disparu
Sur l'espoir sans souvenir
J'écris ton nom

Et par le pouvoir d'un mot
Je recommence ma vie
Je suis né pour te connaître
Pour te nommer
Liberté.

Català de l'any 2008

Eth passat dia 1 d’abriu s’autregèc en Barcelona eth prèmi ath catalan der an 2008 que requeiguec ena persona de Vicente Ferrer.

Vicente Ferrer, qu’en aguesti moments se recupère d’ua embòlia, a dedicat tota era sua vida a trabalhar entà melhorar era situacion des mès desfavoridi dera India. Arribèc en aguest país en 1952 e d’alavetz ençà ei dedicat per complèt a solatjar eth patiment des mès praubi a trauèrs dera fondacion que pòrte eth sòn nòm.

Un reconeishement, sense cap de dubte, meritat e qu’ajude a méter de relhèu eth sòn esfòrç e eth de tanti d’auti que trabalhen en silènci per un mon melhor.

Eth prèmi «Català de l’any » ei un guerdon que, sonque damb ueit ans d’istòria, a artenhut un lòc important ena societat catalana, en tot esdevier, possiblement, amassa damb era « Creu de Sant Jordi », un prèmi nacionau. Aguest prèmi s’autrege ath personatge catalan mès relheuant der an e ei escuelhut pes ciutadans a trauèrs d’ua votacion populara.

Aran vedec nèisher er an passat es sòns prumèrs prèmis nacionaus, es Prèmis 17 de junh, uns prèmis que vòlen reconéisher era labor e er esfòrç de persones e entitats dera Val d’Aran en diuèrsi encastres dera nòsta societat e que vòlen esdevier, coma eth « Català de l’any » un referent de país.

Cèrtament, en Aran compdam damb un gran nombre de persones e entitats que trabalhen de forma desinteressada entà arténehr ua societat melhor, mès dinamica e coesionada, d’acòrd damb es naui tempsi: collectius de volentaris e d’ajuda as mès desfavoridi, associacions esportives, mèstres, entitats culturaus...persones anomines era màger part sense es qu’eth nòste país non serie eth madeish. Pr’amor d’açò, entà reconéisher tot aguest trabalh e dedicacion, des deth Conselh Generau s’amien a tèrme aguesti Prèmis 17 de junh, qu’enguan arriben ara sua dusau edicion. Pr’amor que, un país lo formen es persones que i viuen e lo suenhen, e sense es quaus eth concèpte “identitat” pèrd tot eth sentit.

Era cultura en Aran

Aguest passat diuendres eth Conselh Generau d'Aran recebec era visita deth conselhèr de Cultura e Mieis de Comunicacion dera Generalitat, Joan Manuel Tresserras. En d'autes circonstàncies se poderie considerar ua visita mès laguens des relacions abituaus entre dus govèrns, mès en aguest cas pren ua notorietat remercabla.
Er actuau finançament en matèria de cultura a devengut, damb eth pas des darrèri dètz-e-nau ans, totaument insufisent e en tot aguest temps aguesta competéncia, traspassada ath Conselh Generau, non auie estat redaurida.
Ua des prumères accions qu'eth govèrn d'Unitat d'Aran en Conselh Generau amièc a tèrme siguec era demana oficiau ara Generalitat de Catalonha deth redauriment dera negociacion d'aguest traspàs economic. Aguestes convèrses balhèren coma resultat era redaccion d'un plan culturau dera Val d'Aran per part deth Conselh, en qué se desvolopauen totes es accions e inversions de besonh en matèria de cultura ena Val d'Aran: equipaments, patrimòni, musèus, creacion...totes aguestes accions sigueren avalorades economicament e quedèren ara demora dera negociacion damb eth Departament de Cultura dera Generalitat.
Malurosament, e a despièch des esfòrci deth Conselh Generau, aguesta negociacion a resultat fòrça mès lenta de çò qu'auéssem desirat. Totun, era visita deth conselhèr Tresserras mèrque un punt d'inflexion.
Eth pròpri conselhèr remerquèc qu'era sua preséncia en Aran responie ath compromés dera Generalitat d’amiar a tèrme actuacions importants en matèria culturau en nòste país, atau coma melhorar-ne eth finançament, hèt que, en paraules deth conselhèr "ei de justicia entà reparar un deute istoric".
Entre d’auti ahèrs eth conselhèr se comprometec a desvolopar un plan director deth patrimòni aranés, e a possar definitivament eth desvolopament des esquipaments culturaus en Aran atau coma velhar pera preséncia der aranés enes mieis de comunicacion catalans. Totun, tanben afirmèc que d’auti tipes d’actuacions e projèctes an de demorar supeditades ath barrament des negociacions sus eth finançament damb er Estat.
Ua visita per tant un shinhau agredoça, qu'en tot cas mos hè a demorar, damb esperança resignada qu'es tempsi melhoren rapidament, entre d'autes causes, entà qu'eth Conselh Generau posque desvolopar per complèt es politiques culturaus qu'Aran merite e a de besonh.

Entà començar

Aué s'a presentat en Ajuntament de Vielha eth libre "Amarga lluvia", de Mª José Brito, un libre que recuelh es reflexions e sentiments dera autora deuant dera pèrta deth sòn hilh dempús d'ua malautia fulminant.
M'a impactat fòrça era serenitat damb era qu'aguesta mair a parlat ath public assistent, sense estridéncies ne lèrmes, damb era enteresa qu'eth patiment extrem balhe as valents.
Era autora a parlat deth besonh que sentec de deishar escrits es sòns pensaments entà que damb eth pas deth temps ne demorèsse constància. Ena sua reflexion a nomentat ar abad Dinouard (Joseph Antonie Toussaint Dinouart, s.XVIII), qu'escriuec ua brèu òbra a on plantegèc dotze normes sus aquerò que cau e non cau escríuer, sus aquerò qu'ei de besonh escríuer e ei melhor carar, deth moment de parlar e deth moment d'èster en silenci. Tres sègles dempús, aguestes dotze normes son encara d'actualitat: Dinouart non mos convide a carar se non a escríuer ben, e coma ditz en un des sòns precèptes "escríuer ei entregar-se as auti, deishar d'apertier-se a un madeish, despolhar es sentiments e es intencions".
Atau donques, en tot préner es paraules de Dinouard conscient de qué aquerò que demore escrit, escrit ei, comenci aguesta aventura entà hèr a arribar a toti aqueri que vos apropegatz ad aguest blog es mies opinions e reflexions que non an mès pretension qu'aportar eth mèn modèst graet de sable ad aguesta societat.